چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان

اضافه وزن و چاقی یکی از مشکلات بهداشتی - تغذیه‌ای در جهان و ایران است. تعداد مبتلایان به اضافه وزن و چاقی هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران در حال افزایش است. این مشکل با سرعت بیشتری در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شود.

علل اضافه وزن و چاقی در کودکان

÷ عوامل مربوط به ژنتیک و ارث: خطر ابتلا به اضافه وزن و چاقی در کودکانی که والدین چاق دارند و یا از مادران دیابتی متولد می‌شوند، بیشتر از سایر کودکان است. کودکانی که یکی از والدینشان چاق است حتی با حفظ وزن ایده‌ ال، در معرض اضافه وزن و چاقی دوران نوجوانی و جوانی هستند.

÷ عوامل مربوط به محیط و شیوه زندگی: شامل رفتارهای غذایی نامناسب مانند عادت به مصرف غذاهای پرکالری، غذاهای آماده و رستورانی، تنقلات کم ارزش و غذاهای پرچرب زمینه ساز ابتلا به اضافه وزن و چاقی هستند. در دسترس بودن غذاهای پرکالری در محیط کودک مانند خانه، ‌مهد کودک، مدرسه و محل‌های بازی و تفریح، سبب تشویق کودک به مصرف این مواد و در نتیجه اضافه وزن و چاقی می‌شود.

÷ بی تحرکی کودکان: کاهش فعالیت بدنی (استفاده بیش از حد از کامپیوتر، تماشای تلویزیون به مدت طولانی و ...) و کاهش فرصت‌های بازی در خارج از منزل موجب می‌شود تا بخشی از انرژی دریافتی از مواد غذایی در بدن به صورت چربی تجمع پیدا کرده و سبب اضافه وزن و چاقی شود. توجه کنید کودکانی که 5 ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند، 5 برابر بیشتر از سایر کودکان به اضافه وزن و چاقی مبتلا می‌شوند. الگوی زندگی امروزی از فعالیت بدنی آدمها بسیار کاسته است و تلویزیون، کامپیوتر، بازیهای ویدوئویی، جایگزین بازیهای کودکان و فعالیت بدنی آنها شده است .

مشکلات ناشی از اضافه وزن و چاقی در کودکان

÷ افزایش میزان ابتلا بیماری‌های متعدد شامل بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، فشار خون بالا، افزایش چربی‌های مضر خون، بیماری‌های کبدی و بیماری‌های تنفسی.

÷ یکی از اثرات مهم داشتن اضافه وزن در کودکان، کاهش اعتماد به نفس و گوشه گیری و دپرسیون در آنها است چرا که آنها مانند همسالان خود نمی توانند در بازیهای گروهی موفق باشند و حتی از سوی همسالان خود مورد تمسخر واقع می شوند.  

÷ بروز اضافه وزن و چاقی در بزرگسالی، کودکان چاق امروز بزرگسالان چاق آینده خواهند بود.

پیروی از یک رژیم غذایی سالم راهی مناسب برای مقابله با چاقی و اضافه وزن 

÷ فرزندانتان را آموزش دهید به هنگام گرسنه شدن و به آهستگی غذا بخورند .

÷ تا آنجا که ممکن است افراد خانواده سعی کنند با هم غذا بخورند . این کار سبب می شود که خانواده بتواند نقش مناسبی در آموزش روش های تغذیه سالم به فرزندان داشته باشد.

÷ از اجبار کردن افراد خانواده به خوردن یک غذای خاص پرهیز کنید. هیچگاه برای فرزندانتان برنامه غذایی اجباری تعیین نکنید.

÷ مقدار چربی و کالری مصرفی را بدقت چک کنید. غذاهای پرچربی بدلیل کالری بالای چربی احتمال چاقی و بسیاری از بیماریها را زیاد می کند .

÷ از غذا و خوردنی ها به عنوان پاداش برای کودکانتان استفاده نکنید. شکلات و شیرینی پاداش های مناسبی برای فرزندان شما نیستند.

÷ منع غذا و خوردن را به عنوان تنبیه کودکتان بکار نبرید.

÷ اکثر نوشیدنی ها حاوی مقادیر زیادی شکر ،  مواد افزودنی و رنگهای شیمیایی هستند و مواد مغذی چندانی ندارند. کودکان می باید تشویق به خوردن آب و شیر شوند . بهتر است از سایر نوشیدنی ها بدلیل مواد افزودنی پرهیز شود .

÷ به آنچه به عنوان چاشت یا میان وعده  می خورید دقت داشته باشید. چرا که  همان حجم کم غذا اغلب اوقات بسیار پرکالری است و موجبات چاقی رافراهم میکند. تحقیقات نشان داده که میزان کالری دریافتی از میان وعده ها طی 30 سال گذشته به مقدار قابل توجهی افزایش یافته است.

÷ مصرف غذاهای فیبردار مانند نان سبوس‌دار (نان سنگک)، بیسکویت سبوس‌دار، خشکبار و میوه‌های خشک، میوه‌ها و سبزی‌های خام و انواع آجیل را به وعده و میان وعده های خود اضافه کنید.

÷ یخچالتان را با غذاهای کم چرب، شیر کم چرب، میوه جات تازه پرکنیدو سعی کنید روزانه میوه جات و سبزیجات را به اندازه کافی مصرف کنید.

÷ از خوردن غذا به هنگام تماشای تلویزیون پرهیز کنید .

÷ صبحانه یک وعده غذایی مهم و شاید مهمترین وعده غذایی به شمار می رود . یک روز خوب با صبحانه خوب شروع می شود. داشتن صبحانه کافی و سالم به داشتن یک وزن متعادل و مناسب کمک زیادی می کند .

÷ رژیم غذایی فرزندتان می باید از لحاظ مواد غذایی لازم برای رشد کودکتان کامل و مطمئن باشد. رژیم غذایی کودکتان باید سرشار از ویتامین ها ، پروتئین ها و مواد معدنی باشد . کاهش وزن تنها متوجه کم کردن مقدار کالری ( انرژی ) غذا است نه کم کردن مواد غذایی ضروری.

فعالیت بدنی در پیشگیری و درمان چاقی موثر است.

÷ فعال و شاداب باشید . توصیه می شود که بزرگسالان حداقل روزی 30 دقیقه و کودکان 60 دقیقه فعالیت بدنی متوسط داشته باشند. برای آنانکه می خواهند اضافه وزنشان را کاهش دهند یا از اضافه شدن وزنشان جلوگیری کنند فعالیت بدنی بیشتری توصیه می شود .

÷ خانواده ها می باید برای فعالیت بدنی فرزندانشان برنامه ای لذت بخش و قابل اجرا تهیه کنند. تا همه اعضای خانواده بدون غفلت به ورزش و شادی بپردازند .

÷ خانواده ها می باید محیط امن برای فرزندان و دوستانشان فراهم کنند تا بتواند با خیال راحت با هم بازی کنند. بازیهای دسته جمعی و نیز شنا و دوچرخه سواری و اسکیت توصیه می شود.

÷ خانواده ها می باید بر روی فعالیت های نشسته فرزندانشان نظارت داشته باشند .آنها می باید دیدن تلویزیون ، بازیهای کامپیوتری و ... را محدود کنند. تماشای تلویزیون را به روزی کمتر از ۲ ساعت محدود کنید. بازی های کامپیوتری که با فعالیت بدنی همراه است انجام دهید.

---

مطالب مرتبط

ورزش و برنامه ریزی ورزشی برای کودکان

چگونه کودکان را به ورزش تشویق کنیم

چه میزان فعالیت بدنی برای من مناسب است؟

علل  و عوارض چاقی